13 minuten - Sarah Pinborough

Deze review bevat grote spoilers, dus lees verder op eigen risico!

13 minuten begint met Natasha die levenloos uit de rivier wordt gehaald. Wonderbaarlijk genoeg slagen medici erin om haar te reanimeren nadat ze 13 minuten klinisch dood was. Natasha weet niet meer hoe het komt dat ze in de rivier was terechtgekomen, ze herinnert zich niets meer, maar ze weet wel dat haar twee beste vriendinnen (voor eeuwig en altijd) zich steeds vreemder gaan gedragen. Ze roept de hulp in van Rebecca, haar ex-beste vriendin, om te proberen het raadsel omtrent haar 'dood' op te lossen. Al gauw ontdekt Rebecca dat er meer aan de hand is dan ze ooit had durven denken.

Ik heb dit boek enkele jaren geleden al eens gelezen. Het verhaal vond ik nog steeds echt geniaal uitgewerkt maar van de personages was ik echter geen fan meer (ik zal zo uitleggen waarom). De schrijfster heeft het boek opgedeeld in verschillende onderdelen: zo zijn er nieuwsberichten, sms-berichtjes, transcripten van consultatiegesprekken en Natasha's dagboekfragmenten. Daar komen ook nog hoofdstukken bij die vanuit Rebecca's standpunt (3e persoon, alwetende verteller), Jamies (3e persoon, alwetende verteller) en Natasha's standpunt (1e persoon, belevende ik-verteller) geschreven zijn. Het lijkt alsof dit voor verwarring zou zorgen, maar dat was niet het geval aangezien de meeste onderdelen werden benoemd aan het begin van het hoofdstuk. Sommige onderdelen werden goed ingezet om een bepaalde sfeer te creëren maar persoonlijk vond ik de verhaallijn van Jamie overbodig en had deze geen meerwaarde voor de rest van het verhaal. De vertaling van dit boek was trouwens ook beter dan dat van 'Tokyo voor altijd' (minder typ- en schrijffouten) al werden soms wel enkele personages omgewisseld (vb. 'Jenny en Hannah' in plaats van 'Jenny en Hayley', 'Hayleys ouders' in plaats van 'Tasha's ouders'). Dit gebeurde vaker op het einde dan op het begin van het boek.

Omdat het anders niet goed gaat lukken om de rest van mijn gedachten te verwoorden, zal ik toch het einde van dit boek moeten verraden... Op ongeveer 2/3e van het boek, terwijl ze aan het repeteren zijn voor het opkomende theaterstuk, voel je de spanning toenemen. Dit komt tot een hoogtepunt wanneer één van de spotlights naar beneden stort, recht op het hoofd van Hannah (de beste vriendin van Rebecca) en ze voor de ogen van haar medeleerlingen dood neervalt. Door deze gebeurtenis krijgt Natasha plots in één keer al haar herinneringen terug. Ze had namelijk ontdekt dat haar twee beste vriendinnen, Hayley en Jenny, voor haar verzwegen dat Jenny een relatie had met een van de leerkrachten. Dit was voor hen het motief om Natasha te bedreigen (al weet ze nog altijd niet hoe ze nu net in de rivier terechtkwam). Hayley en Jenny worden opgepakt wegens hun aanval op Natasha maar ook voor de moord op Hannah. Eind goed, al goed, maar het boek heeft nog wel een goede 100 pagina's te gaan.

Rebecca hoopt dat ze na alles opnieuw vrienden kan zijn met Natasha, maar zij wilt opnieuw niks meer met Rebecca te maken hebben. Daar komt ook nog bij dat ze het vriendje van Rebecca heeft afgepakt. Na een confrontatie met de moeder van Hayley ("Ze zegt alleen: "Ze heeft Rebecca gebruikt", steeds maar weer.") en een herinnering uit het verleden (Natasha ruïneerde toen ze nog jong was het favoriete jurkje van Rebecca maar probeerde de schuld op Hayley af te schuiven), krijgt Rebecca het vermoeden dat Natasha toch niet eerlijk bleek. Sterker nog ze krijgt het vermoeden dat Natasha nooit aan geheugenverlies leed en dat ze zelf alles in scène heeft gezet. En achteraf blijkt dat ze nog gelijk heeft ook. Het verhaal eindigt met een confrontatie tussen Rebecca en Natasha die (op dezelfde plaats) in de rivier terechtkomen. Rebecca wordt gered door de hond van Jamie maar dit keer heeft Natasha minder geluk...

Het hoofdpersonage van dit boek is Natasha - Tasha- Howland. Tasha is (of nou ja, was) het populairste meisje op school, een meisje waarvan de stad nooit had verwacht dat ze 'dood' uit de rivier gehaald zou worden. Nadat ze wordt gered door Jamie (en zijn hond Biscuit) en bijkomt in het ziekenhuis, herinnert ze zich niets meer. De psycholoog raadt haar aan om een dagboek bij te houden waarin ze alles bijhoudt om zo te proberen haar herinneringen terug te krijgen. Ze vertelt hierin over haar vriendinnen, het gebruik van drugs en haar gedachten over seks. Net genoeg waarheid om ervoor te zorgen dat de politie haar niet verdacht gaat vinden. Natasha is namelijk een meesterlijk manipulator en op het einde van het boek wordt zelfs geëxperimenteerd met de termen sociopaat en psychopaat (daarover zo meteen meer). Bij haar psycholoog hanteert ze dezelfde techniek: steeds terugkomen op haar angst voor het donker en het feit dat ze overal het getal 13 tegenkomt zodat ze makkelijk om de pot kan draaien wanneer haar psycholoog verder probeert te graven. Natasha heeft geen medelijden, geen empathie (ze kust met een jongen die ze niet leuk vindt, puur omdat Hayley hem wel leuk vindt en ze wilt tonen dat zij de macht heeft in hun groepje) en heeft een heel vertekend beeld over vriendschap. Ik zou zelf nooit iemand als Natasha willen ontmoeten maar ze was wel ontzettend interessant om over te lezen.

Hoewel ze geen hoofdpersonage is, vond ik Rebecca -Becca- Crisp even belangrijk voor het verhaal als Tasha. Dat betekent echter niet dat ik haar een aangenaam personage vond. Hoewel ze meermaals beweert dat ze niets meer te maken wilt hebben met Tasha, staat ze er toch voor te springen wanneer Tasha opnieuw contact zoekt. Daarbij was ze een heel slechte vriendin voor Hannah, haar enige vriendin in de periode nadat ze door Tasha werd gedumpt. Ze ziet haar eigenlijk alleen maar staan wanneer ze wilt klagen over haar relatie want Becca schaamt zich voor Hannah. Ze vindt Hannah een nobody, iemand die nooit iets zal betekenen en iemand die nooit andere vrienden zal hebben omdat ze zo'n goede relatie heeft met haar ouders (Hannah had trouwens wel andere vrienden). Dit besefte Becca natuurlijk pas nadat Hannah was gestorven. Ze reageert ook steeds jaloers en zelfs agressief om de kleinste dingen in haar relatie met Aiden omdat ze nog steeds zo onzeker is na haar breuk met Tasha. Maar ze is wel slim, ze is de enige die erin slaagt om doorheen de façade van Tasha te kijken en daar geef ik haar enkele bonuspuntjes voor.

Het is ingewikkeld om over Hayley en Jenny te vertellen. We merken doorheen het boek wel dat ze zich verdacht gedragen en dat er iets niet klopt omdat ze totaal niet willen dat Tasha haar geheugen terugkrijgt. Maar het grootste deel dat we over hen te weten komen, werd beschreven in de verhaallijnen vanuit Tasha's perspectief en aangezien die verzonnen zijn, kunnen we niet met zekerheid ontdekken wie Hayley en Jenny nu net zijn. Het beetje waarheid dat we over hen ontdekken (door de verhaallijn uit Becca's perspectief) zorgde er zelfs voor dat ik medelijden met hen kreeg: Hayley werd gechanteerd om ermee akkoord te gaan toen Tasha besloot dat Becca niet meer goed genoeg was voor hun groepje. Jenny is een meisje uit een slecht milieu die mishandeld werd door haar vader. Ze heeft een relatie met haar leerkracht, waar een duidelijk machtsverschil optreedt. Ze maakt zich zoveel zorgen dat Tasha dit aan de grote klok gaat hangen dat ze grijpt naar drugs om de druk te verminderen. We weten uiteindelijk dat ze niet schuldig zijn, maar persoonlijk had ik graag wat meer gelezen over deze twee personages.

Ten slotte wil ik het nog even hebben over Jamie, aangezien hij (om een of andere reden) ook hoofdstukken kreeg vanuit zijn perspectief. Het boek startte dan ook met zijn verhaallijn over hoe hij (en Biscuit) Tasha uit de rivier heeft geholpen. Zijn verhaallijn had hier (naar mijn mening) eigenlijk al kunnen stoppen. Ook al zijn er meerdere hoofdstukken vanuit zijn perspectief geschreven, we komen eigenlijk amper iets over hem te weten, behalve dat hij een crush heeft op de agent die het onderzoek voert. Vond de auteur dat hij -als de grote held die Tasha redde- nog wat meer aandacht verdiende in het boek? Indien dit het geval was, vond ik dit niet geslaagd. Ik vond het echter wel tof dat het boek een full circle deed: hij en Biscuit redden op het begin van het verhaal Tasha en op het einde redde Biscuit Becca.

Zoals ik al zei, had ik dit boek al eens gelezen. Ik wist in grote lijnen nog wel wat er allemaal zou gebeuren, daarom koos ik ervoor om me dit keer zo te focussen op de personages. Ik weet nog goed dat ik de vorige keer daarover absoluut niet zo'n uitgesproken mening had. Misschien merkte ik het toen niet hoe "tienerachtig" de personages zich gedroegen omdat ik toen zelf nog een tiener was. De personages zijn dan ook heel accuraat geschreven: ze voelen zich zo volwassen maar ze zijn het nog niet ("Ze was wel eerst mijn vriendin!"). Ik weet ook nog dat ik de vorige keer zwaar uit de lucht viel bij de ontdekking van Becca over de onthulling van Tasha. Ik zag het toen echt totaal niet aankomen. Dit keer wist ik dat natuurlijk wel. Ik probeerde dan ook doorheen het boek te zoeken naar signalen waarin Tasha haar ware aard lied uitschijnen maar, wow, ze was hier echt wel goed in. Had ik dit boek nu voor de eerste keer gelezen, denk ik nog steeds dat ik het niet zou zien aankomen dat Tasha een sociopaat/psychopaat was.

Dat is dan ook het laatste puntje waarover ik nog een opmerking wil maken: op het einde van het boek vraagt Becca aan haar psycholoog wat het verschil is tussen een sociopaat en een psychopaat. Volgens het boek is dat het volgende: "Een psychopaat heeft geen moraal of ethiek. Een sociopaat heeft wel een moraal, maar het morele kompas is in de war. Ze zijn allebei heel manipulatief. En ze kunnen allebei erg charmant zijn." Deze uitleg klopt ook maar het gaat eigenlijk nog verder dan dat. Uit de voorkennis die ik nog heb uit Toegepaste Psychologie, is er ook een verschil in hoe psychopaten en sociopaten met anderen omgaan. Een psychopaat slaagt er niet in om betekenisvolle relaties (zij het vriendschappelijk of romantisch) te vormen maar ze kunnen zichzelf zo goed maskeren dat het vaak niet opvalt. Sociopaten kunnen dit wel, mits met de nodige moeilijkheden. Daarbij is psychopathie vaak genetisch bepaald terwijl sociopathie wordt beïnvloed door omgevingsfactoren. Uiteindelijk beslist Becca dat Tasha een sociopaat is maar persoonlijk vind ik dat Tasha veel dichter aanleunt bij een psychopaat. De venijnige en manipulatieve trekken zien we al terugkomen bij het incident met het jurkje. Ze geeft misschien wel aan dat ze van haar vriendinnen houdt maar van zodra het masker valt, merk je dat ze vooral macht over haar vrienden wilt hebben. Dit is nu wel niet relevant voor het verhaal maar het was wel iets dat mij persoonlijk bijbleef.

Dit boek was dus echt totaal geen luchtig boek (de scène waarin Hannah stierf was zelfs zo zenuwslopend dat ik er "de bibber" van kreeg). De personages waren niet mijn favorieten en toch raad ik dit boek aan omdat het op psychologisch vlak zo indrukwekkend is (maar hierin ben ik misschien bevooroordeeld, want dit is nu eenmaal een grote interesse van me). Zelfs nu ik het plot en de plottwist zo heb verraden, denk ik dat het lezen van dit boek nog steeds een andere ervaring zal zijn. De vragen die dit boek in je oproept (waarom doet Tasha dit?) en de onbetrouwbare vertelperspectieven zorgen ervoor dat je toch nog in het boek gezogen kan worden.