Begrijpend lezen en luisteren in de kleuterklas

Jongeren lezen alsmaar minder en minder. Jammer genoeg uit zich dit ook in de resultaten van de leesvaardigheid. In het artikel dat ik heb gelezen, vertelt Vrije Basisschool Langemark dat ze al aan de slag gaan met begrijpend lezen en luisteren bij kinderen uit het kleuterklasje. Hun bevindingen lees je hieronder.

De leerkrachten van Vrije Basisschool Langemark gingen aan de slag met het begeleidingstraject 'Geef me de vijf!' van de Arteveldehogeschool. Aan hand van de "vijf sleutels" die ze hiervoor gebruiken en de methoden van hardopdenkend en interactief voorlezen, proberen ze de taalontwikkeling van hun kleuters te stimuleren.

Vijf sleutels voor effectief begrijpend lezen

De vijf sleutels bestaan uit de termen 'functionaliteit', 'interactie', 'strategie-instructie', 'leesmotivatie' en 'transfer'. Deze werden aangepast tot concrete criteria die de kleuterleerkrachten kunnen gebruiken als handvaten tijdens lees- en luisteractiviteiten in de klas.

• Functionaliteit: de kleuters weten waarom ze luisteren. Er wordt een helder en duidelijk doel opgesteld en de kleuters zijn hiervan op de hoogte. Dit doel is daarbij ook op een natuurlijke wijze verbonden met de tekst.

• Interactie: De kleuters gaan over de tekst met elkaar in interactie. Ook de leerkracht gaat in interactie met de kleuters, want deze begeleidt hen zowel voor, tijdens als na het lezen of luisteren. Ze moeten kunnen samenwerken om de opdracht te maken.

• Strategie-instructie: De leerkracht staat stil bij lees- en luisterstrategieën en modelleert hoe de kleuters aan de slag kunnen met de tekst.

• Leesmotivatie: De tekst sluit aan bij de leefwereld van de kleuters, zodat ze deze interessant en uitdagend vinden. Geef hen daarom inspraak bij het kiezen van de tekst, of van de doelen. Zorg ervoor dat ze succeservaringen kunnen opdoen.

• Transfer: De inhoud van de tekst komt aan bod binnen een groter thema, maar er moeten ook verschillende verwerkingsactiviteiten aan de lees- of luisteropdracht gekoppeld worden. De leerkracht moet ook stilstaan bij lees- of luisteropdrachten wanneer ze aan de slag gaan met andere activiteiten.

Hardopdenkend voorlezen

Hardopdenkend voorlezen houdt in dat de leerkracht een paar keer stilstaat bij fragmenten tijdens het voorlezen van prentenboeken. Je modelleert dan enkele ingezette leesstrategieën aan de kleuters (zoals het voorspellen van het verhaal op basis van de kaft, het begrijpen van woorden uit de tekst of het terugblikken naar voorgaande passages).

Allereerst introduceert de leerkracht voor het lezen de tekst en het doel. Dit kan ze doen door vragen te stellen over de auteur, de titel en de cover van het boek. Op deze manier wordt de voorkennis geactiveerd. Daarna moet de leerkracht het leesdoel verwoorden, zodat de kleuters weten wat er van hen verwacht wordt. Zoals hierboven al werd beschreven, zal de leerkracht gebruikmaken van modellen. De leerkracht stopt dan bij verschillende fragmenten en stelt dan vragen aan de kleuters, maar deze worden ook beantwoord door de leerkracht zelf.

Interactief voorlezen

Interactief voorlezen houdt dan weer in dat de leerkracht opnieuw stilstaat bij passages tijdens het voorlezen. Dit keer worden er open vragen gesteld die door de kleuters zelf moeten beantwoord worden. Of wat je ook kan doen, is bepaalde doe-interacties stimuleren (bijvoorbeeld: "Kan je eens tonen hoe Vos op de tippen van zijn tenen voorbijwandelde?").

Ten slotte...

Na het voorlezen voorziet de leerkracht de kleuters van een afrondende oefening. Je kan hen bijvoorbeeld aan de slag laten gaan met een element uit het verhaal, je kan ze laten terugblikken naar het leesdoel of je laat hen een mindmap maken aan hand van pictogrammen. Het kan ook zijn dat het verhaal binnen een groter thema past. Je kan hier dan verschillende activiteiten bij verzinnen, zoals een hoekenwerk waarin het thema verder wordt uitgewerkt of het voorzien van werkvormen zoals verhaalpaden, waarmee de kleuters verder aan de slag gaan met de inhoud en het verhaalbegrip.

Zoals ik de inleiding al heb vermeld, gaat de leesvaardigheid van kinderen achteruit. Jammer genoeg is lezen een minder populaire hobby geworden, waarbij sommige kinderen enkel boeken lezen "omdat het moet van school". Daarbij hoor je ook vaak dat begrijpend lezen alleen aan bod komt tijdens de les wanneer hierop geëvalueerd moet worden, wat maakt dat veel jongeren dit ook moeilijk vinden.

Ik denk dan ook dat het een goed initiatief is om al van jongs af aan te oefenen op de lees- (en luister)vaardigheden van kinderen. Op deze manier zetten ze niet alleen in op het stimuleren van de taalontwikkeling, ze gaan zo ook aan de slag met het uitbreiden van de woordenschatkennis, het begrijpen van teksten en het genieten van lezen. Daarbij ben ik er ook van overtuigd dat begrijpend lezen voor leerlingen steeds makkelijker wordt als ze hier regelmatig op oefenen.

Ik vind het dan ook belangrijk dat er voldoende aandacht wordt gegeven aan (begrijpend) lezen in de klas. Het is jammer dat vele leerlingen lezen zien als iets van 'moeten', terwijl het juist amuserend en zelfs ontspannend kan zijn. Wanneer ze dan regelmatig in contact komen met teksten, worden de leerlingen mogelijk ook aangemoedigd om dit zelf eens buiten de schoolcontext te doen. Ik denk dan ook dat in interactie gaan met elkaar over teksten een interessante manier is om hen aan het werk te zetten. Vooral bij oudere leerlingen denk ik er dan aan om hen met elkaar te laten overleggen over de tekst die ze hebben gelezen, in plaats van altijd vragen te moeten oplossen. Ze kunnen discussiëren over hun favoriete passages, over welke interpretatie ze aan een bepaalde scène gaven, over de schrijfstijl...

Hoe dan ook, in mijn mening zouden meer kleuterscholen moeten inzetten op begrijpend lezen (en luisteren) bij kleuters. Ze zeggen altijd 'jong geleerd is oud gedaan' en de voordelen die ze hieruit kunnen halen maken het zeker de moeite waard om met teksten aan de slag te gaan in het kleuterklasje.

Bron: https://frisonderwijsnederlands.files.wordpress.com/2022/06/fons_7_3_dujardin_van_daele_ligneel.pdf