Hoe vind je goede teksten?

Binnen een vak als Nederlands kom je regelmatig in contact met teksten. Het is echter niet altijd even evident om een geschikte tekst te vinden. Ik heb dan ook een artikel gelezen uit 'Fons' waarin verschillende aanbevelingen worden opgesomt die je kunnen helpen bij het selecteren van een goede tekst. Ik zal ze even op een rijtje zetten.

Er wordt in dit artikel naar vier aspecten gekeken waarop je moet letten bij het zoeken naar teksten. Deze aspecten zijn 'aanbod', 'lay-out', 'talige moeilijkheidsgraad' en 'aanpak'.

Aanbod

Als eerste ga je best op zoek naar authentieke en rijke teksten. Je vermijdt best gemaakte bronnen, zoals gespeelde situaties; een betere optie zijn originele bronnen die je terugvindt in het dagelijks leven. Zorg er ook voor dat de teksten nuttig zijn: een leerling zou na het lezen in staat moeten zijn om met de informatie aan de slag te gaan. Om ervoor te zorgen dat de leerlingen actief aan het werk gaan met de inhoud, zoek je best naar boeiende en uitdagende teksten. Ten slotte zorg je best ook voor variatie. Het is interessant voor leerlingen verschillende bronnen te verkennen. Je kan zelfs breder kijken dan enkel de geschreven tekst, laat je leerlingen ook in contact komen met gesproken teksten.

Lay-out

Hou rekening met de manier waarop de tekst is opgesteld, want het is belangrijk dat leerlingen in contact komen met de verschillende elementen die samen een tekst vormen, zoals titels en ondertitels. Zorg er ook voor dat leerlingen werken met materiaal zoals het er in de werkelijkheid uitziet. Dit zal ook motiverend voor hen werken, aangezien de teksten er dan aantrekkelijker uitzien. Let daarbij ook op de afbeeldingen die in de teksten staan. Ga op zoek naar bronnen waarbij de foto's een meerwaarde hebben en niet gewoonweg gebruikt zijn om de tekst verder aan te kleden. Wees ook voorzichtig met schematische weergaves van teksten. Leerlingen zullen eerder kernwoorden onthouden, terwijl de onderlinge verbanden vergeten worden. Het is daarom aangeraden om hen te laten werken met teksten die een herkenbare structuur hebben; op die manier zullen ze niet zo snel de verbanden tussen tekstdelen negeren.

Talige moeilijkheidsgraad

Let bij het kiezen van teksten ook op de gebruikte woordkeuze. Eventueel kan je voor het maken van de opdrachten afgetoetst worden of de leerlingen alle woorden of voorbeelden begrepen hebben. Voorzie je leerlingen ook van de nodige contextinformatie. Dit zal hen helpen bij zowel de inhoud van de tekst als bij het analyseren ervan. Ga ook op zoek naar teksten die zowel natuurlijke taal als minder frequente woorden bevatten. Denk niet te snel dat een tekst te moeilijk voor je leerlingen is maar ondersteun hen bij het inzetten van woordenschatstrategieën. Zorg ten slotte ook voor voldoende ondersteuning. Dit kan je bijvoorbeeld doen door hen te voorzien van instructiefilmpjes of digitale tools, maar je kan ook stilstaan bij lees- en luisterstrategieën.

Aanpak

Denk goed na wat je wil bereiken. Controleer of de tekst aansluit bij de doelen die je wil behalen. Laat hen bijvoorbeeld niet werken met een gespecialiseerd artikel wanneer ze hiervoor nog niet over de nodige voorkennis beschikken. Zorg er ook voor dat je op regelmatige basis aan de slag gaat met teskten en verspreid ze doorheen het jaar. Probeer dus te vermijden dat leerlingen een hele tijd niet werken met teksten. Laat je leerlingen ook nadenken over de gelezen teksten. Stel vragen als "welke informatie staat er in de tekst?" of "welke bedoeling heeft de auteur?" zodat ze de koppeling leren maken tussen de inhoud en het doel van de tekst. Je kan ook proberen te werken met verschillende bronnen van hetzelfde onderwerp. Op die manier kunnen ze leren hoe ze informatie kunnen samenbrengen of hoe ze verschillende bronnen met elkaar kunnen vergelijken.

Er wordt daarbij ook nog de opmerking gemaakt dat je ook voldoende gebruik maakt van online teksten. Deze bronnen bevatten niet alleen afbeeldingen maar kunnen ook video's, audio en links naar andere websites bevatten. Op deze manier kan je helpen je leerlingen wegwijs te maken bij het selecteren van bronnen en het leren omgaan met de hoeveelheid informatie die beschikbaar is. Je moet hierbij wel rekening houden met fenomenen als "fake news". Je kan hier eventueel met je leerlingen bij stilstaan en zo helpen hun kritische leeshouding te versterken.

Om het artikel af te sluiten, worden ook enkele bronnen meegegeven waar je makkelijk goede teksten kan terugvinden. Een paar hiervan kende ik al van uit de les, zoals "Rijketeksten.org" (een website die je als eerste uitlegt wat rijke teksten net zijn maar die ook een grote collectie aan rijke teksten bevat) en "onderwijs.hetarchief.be" (een bron waar je audiofragmenten en filmpjes kan terugvinden van televisiezenders). Maar ook de andere bronnen die in het artikel worden vermeld (zoals "nemokennislink.nl" en "de taalcompetente leraar" zijn interessant om eens door te nemen.

Ik vind dat dit voor beginnende leerkrachten zoals ik een mooi overzicht is dat je kan helpen bij het zoeken naar goede teksten. Er wordt duidelijk geformuleerd waar je best op kan letten en hierbij wordt ook uitgelegd waarom ze die aanbeveling maken. Er stonden ook enkele aanbevelingen tussen waaraan ik zelf nog niet aan had gedacht, zoals verschillende bronnen gebruiken over hetzelfde onderwerp. Als ik terugdenk aan mijn eigen middelbare schooltijd kan ik me herinneren dat we eens een les werkten rond informatieve teksten, dan eens een les over argumentatieve teksten, maar we hadden deze niet in eenzelfde les besproken of vergeleken. Ik denk wel dat dit iets is waarop leerlingen moeten oefenen, zodat ze ook in het dagelijks leven kritisch kunnen omgaan met de verschillende informatiebronnen die ze (online) tegenkomen.

Deze aanbevelingen wil ik ook zeker in het achterhoofd houden bij het opstellen van lessen. Vaak voorziet het handboek van een tekst met bijhorende vragen, maar wanneer je zelf op zoek moet gaan naar bronnen die je kan gebruiken moet je er ook zeker van zijn dat je tekst een meerwaarde heeft voor de les. Leerlingen zullen namelijk meer leren wanneer ze kunnen werken met een nuttige bron en goede vragen die aansluiten bij het onderwerp. Dit artikel geeft me niet alleen de nodige handvaten bij het zoeken van goede teksten, maar gaf me ook inspiratie over manieren waarmee je aan de slag kan gaan.

Om mijn mening kort samen te vatten: ik vind dit een goede bron die kan dienen als startbasis bij het opstellen van leesopdrachten.

Bron: https://frisonderwijsnederlands.files.wordpress.com/2023/06/fons_8_1_bombeke.pdf